प्रस्तावना
नवरात्री म्हणजे फक्त उपवास किंवा देवीची पूजा नव्हे. हा काळ आहे शक्तीला आवाहन करण्याचा आणि स्वतःला नव्याने घडवण्याचा. हा प्रवास सुरू होतो प्रतिपदेला, पहिल्या दिवशी.
![]() |
“प्रतिपदेला घटस्थापना – नवरात्रीची सुरुवात” |
प्रतिपदेनंतर पुढे नऊ दिवस देवीची नऊ रूपं पूजली जातात.
भारतीय संस्कृतीत प्रत्येक ऋतु, प्रत्येक सणामागे खोल तत्त्वज्ञान दडलं आहे, आणि त्यातला सर्वात मोठा आणि लोकप्रिय उत्सव म्हणजे नवरात्र.
हा सण वर्षातून दोनदा येतो:
- चैत्र नवरात्र (वसंत ऋतूत)
- शारदीय नवरात्र (शरद ऋतूत) – याला विशेष महत्त्व आहे कारण हाच काळ महिषासुरावर देवीच्या विजयाचा आहे.
नवरात्र म्हणजे फक्त नऊ दिवस पूजा नव्हे, तर साधना, आत्मशुद्धी आणि नव्या उमेदीने जीवन जगण्याची प्रक्रिया आहे. प्रत्येक दिवशी देवीचं वेगळं रूप, वेगळा रंग आणि वेगळं तत्त्वज्ञान असतं.
घटस्थापनेचं महत्त्व
·
कलश हे ब्रह्मांडाचं प्रतीक मानलं जातं. त्यात पाणी, नारळ, आंब्याची पानं, सुपारी, नाणी ठेवून देवीचं आवाहन करतात.
·
कलशाभोवती पेरलेली जवारे
म्हणजे जीवन, चैतन्य आणि समृद्धीचं प्रतीक.
·
जसं ही बी अंकुरतात, वाढतात, तसं आपल्या मनातही श्रद्धा, भक्ती, धैर्य यांचा अंकुर वाढतो.
शेतकरी जसं बी पेरतो आणि त्याला नवी आशा वाटते, तसं भक्तजनही घटस्थापनेवेळी नव्या उर्जेचा अनुभव घेतात.
तत्त्वज्ञान काय सांगतं?
देवी म्हणजे आदिशक्ती - तीच सृष्टी निर्माण करणारी, तीच जग टिकवणारी आणि वेळ आली की संहार करणारी. नवरात्री हा काळ आहे या शक्तीचं स्मरण करण्याचा, साधना-जप-तप-उपवास यातून मन स्थिर करण्याचा.
म्हणूनच, नवरात्रीची सुरुवात म्हणजे केवळ सणाची नव्हे, तर आपल्या आयुष्यातल्या नव्या प्रवासाची सुरुवात आहे.
🌸 आजचा रंग - पांढरा 🌸
नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी पांढऱ्या रंगाचं खास महत्त्व आहे.
हा रंग म्हणजे निर्मळपणा, सत्य आणि शांततेचं चिन्ह.
आकाशातले शुभ्र ढग, पाण्याच्या फेसाळलेल्या लाटा, हिमालयावरचं बर्फ - हे सगळं बघितलं की मनात पवित्रतेची भावना जागी होते.
देवीची साधना सुरू करताना आपलं मन पण असंच निर्मळ, स्वच्छ असायला हवं - हेच पांढरा रंग आपल्याला शिकवतो.
![]() |
“प्रतिपदेला पांढऱ्या रंगाचे महत्व – निर्मळता आणि शांततेचे प्रतीक” |
✨ वैज्ञानिक बाजू काय सांगते?
पांढरा रंग हा साधासुधा नाही. प्रकाशातले सगळे रंग जेव्हा एकत्र येतात, तेव्हा पांढरा तयार होतो. म्हणून पांढरा म्हणजे एकात्मतेचं प्रतीक.
ध्यानधारणेतही पांढऱ्या प्रकाशाचा उपयोग खूप केला जातो. हा प्रकाश मनाला स्थिर करतो, विचार शांत करतो, आणि मन, वाणी, आचरण शुद्ध ठेवायला मदत करतो.
🌍 वेगवेगळ्या संस्कृतींमध्ये पांढऱ्याचं महत्त्व:
·
भारतात - शुद्धतेचं प्रतीक.
·
पश्चिम देशांत - शांतीचं प्रतीक.
·
बाकी अनेक संस्कृतींमध्ये - पवित्रतेचं चिन्ह.
🙏 भक्तासाठी संदेश:
·
मन, वाणी आणि आचरणात शुद्धता ठेवा.
·
राग, मत्सर, अहंकार यांना मनातून काढून टाका.
·
नवी सुरुवात शांत, सात्त्विक आणि स्थिर मनाने करा.
·
पांढरा रंग आपल्याला आठवण करून देतो की साधनेची सुरुवात नेहमी निर्मळ भावनेनं, स्वच्छ मनानं व्हावी.
म्हणूनच नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी पांढऱ्या रंगाचं इतकं महत्त्व आहे.
हा रंग फक्त रंग नाही - तर आपल्या आत्मशुद्धीच्या प्रवासाची सुरुवात आहे.
🌸 पहिलं रूप - देवी
शैलपुत्री 🌸
नवरात्रीचं पहिलं रूप म्हणजे शैलपुत्री देवी.
शैल म्हणजे पर्वत, आणि पुत्री म्हणजे मुलगी. त्यामुळे शैलपुत्री म्हणजे हिमालयराजाची कन्या - पार्वती.
देवी शैलपुत्रीच्या हातात दोन खास प्रतीकं आहेत -
✨ त्रिशूल -
हिच्या एका हातात त्रिशूल आहे.
त्रिशूल हे फक्त शस्त्र नाही, तर इच्छा, क्रिया आणि ज्ञान या तीन शक्तीचं चिन्ह आहे.
यातून भक्ताला शिकवण मिळते - मन, वाणी आणि कर्म या तिन्ही गोष्टींमध्ये संतुलन ठेवा.
✨ कमळ -
दुसऱ्या हातात कमळ आहे.
कमळ हे साधं फूल नाही. मातीमध्ये असूनही ते निर्मळ, स्वच्छ राहातं.
यातून आपल्याला समजतं - जगाच्या गडबडीत राहूनही आपलं मन शुद्ध, सात्त्विक ठेवा.
![]() |
“शैलपुत्री – त्रिशूल, कमळ आणि नंदी बैलासह” |
✨ नंदी बैल -
देवीचं वाहन आहे नंदी बैल.
नंदी हा भक्ती, संयम आणि सहनशीलतेचं प्रतीक आहे.
तो आपल्याला शिकवतो - भक्तीमध्ये शिस्त ठेवा आणि संयम राखा.
🌟 देवी शैलपुत्रीचं स्वरूप -
हिचं रूप पाहिलं की लगेच साधेपणा, धैर्य आणि स्थैर्य यांची आठवण येते.
तिच्या तेजस्वी पण साध्या रूपातून भक्ताला शिकवण मिळते -
👉 जीवनात संयम ठेवा, साधेपणात राहा आणि धैर्यानं पुढे चला.
४) 🌸 शैलपुत्रीची कथा 🌸
देवी शैलपुत्रीच्या रूपामागची कथा खूप प्रेरणादायी आहे.
पूर्वजन्मी देवी सती म्हणून जन्मली. सती ही राजा दक्ष प्रजापती आणि महामाया यांची कन्या होती. लहानपणापासूनच तिचं मन भगवान शंकरामध्ये गुंतलेलं होतं. ती फक्त शिवासोबतच आयुष्य घालवू इच्छित होती. म्हणूनच नंतर सती आणि भगवान शिव यांचा विवाह झाला.
![]() |
देवी शैलपुत्री |
पण दक्ष प्रजापतीला शिव शंकर मान्य नव्हते. एकदा त्याने मोठा यज्ञ केला. त्या यज्ञाला सगळ्या देवता, ऋषी, राजे बोलावले - पण शिवशंकराला मुद्दाम बोलावलं नाही.
सतीला हे अपमानासारखं वाटलं. पतीचा अपमान सहन न झाल्याने तिनं थेट यज्ञकुंडात उडी मारून आत्मदहन केलं. तिचा हा त्याग धर्मासाठी आणि श्रद्धेसाठी होता.
सतीच्या निधनाने भगवान शंकर प्रचंड संतापले. त्यांच्या रौद्र रूपातून वीरभद्र जन्माला आला. वीरभद्रानं यज्ञ उद्ध्वस्त केला, विधी मोडून टाकले आणि दक्षाला शिक्षा दिली.
या प्रसंगातून भक्तांना शिकवण मिळते -
👉 अपमान, संकटं आली तरी श्रद्धा ढळता कामा नये.
यानंतर देवीनं हिमालयराजाच्या घरी कन्या म्हणून पुनर्जन्म घेतला - तीच झाली शैलपुत्री.
लहानपणापासूनच तिनं कठोर तपश्चर्या केली आणि पुन्हा भगवान शिवाला पती म्हणून प्राप्त केलं. हे तिचं धैर्य, संयम आणि भक्तीचं मोठं प्रतीक आहे.
✨ कथेतून मिळणारा संदेश:
- खरी भक्ती आणि श्रद्धा असेल तर अशक्यही शक्य होतं.
- संकटं आली तरी मन अढळ ठेवलं पाहिजे.
- अपमान, दु:खं आली तरी धैर्यानं नवा अध्याय सुरू करावा.
- पर्वतासारखं स्थैर्य ठेवलं की कोणतंही संकट सहज पार करता येतं.
.
🌸 सतीपासून शैलपुत्रीपर्यंतचा प्रवास - भक्तासाठी नवं जीवन धडा 🌸
सतीच्या आयुष्यातल्या घटना आपल्याला मोठा संदेश देतात - श्रद्धा आणि भक्ती ही अशी शस्त्रं आहेत जी कोणत्याही संकटावर मात करू शकतात.
सतीनं पतीचा अपमान सहन न करता यज्ञकुंडात आत्मदहन केलं, पण तिची श्रद्धा ढळली नाही. उलट तिच्या त्यागातून संपूर्ण जगाला शिकवण मिळाली - धर्मासाठी अपमान सहन करायचा असेल तर त्यासाठी धैर्य लागलं पाहिजे.
![]() |
“सतीपासून शैलपुत्रीपर्यंत – श्रद्धा आणि भक्तीचा प्रवास” |
सतीच्या मृत्यूनंतर तिचा आत्मा हिमालयराजाच्या घरी कन्या म्हणून जन्माला आला. तीच पुढे झाली शैलपुत्री. हा पुनर्जन्म भक्तांसाठी प्रेरणादायी धडा आहे.
✨ या कथेतून मिळणारे दोन मुख्य धडे ✨
नव्या सुरुवातीची संधी
जीवनात कितीही मोठं संकट आलं तरी पुन्हा उभं राहता येतं. शैलपुत्रीच्या जन्मातून हे स्पष्ट दिसतं - अडचणी आल्या तरी नवीन प्रारंभ नेहमी शक्य आहे.
धैर्य आणि स्थैर्य
सती आणि शैलपुत्री दोघींनीही कठोर तपश्चर्या केली. या साधनेतून भक्तांना शिकवण मिळते - मन अढळ ठेवलं आणि धैर्य टिकवलं, तर कोणतीही अडचण पार करता येते.
🌺 भक्तांसाठी संदेश 🌺
शैलपुत्रीचा प्रवास ही फक्त एक पुराणकथा नाही, तर प्रत्येकासाठी जीवन धडा आहे.
जीवनात अपमान, दुःख, अडथळे आले तरी श्रद्धा आणि भक्तीनं नवं आयुष्य उभारता येतं.
सती-शैलपुत्रीच्या जीवनातून आपण धैर्य, स्थैर्य आणि भक्तीचे गुण आत्मसात करायला हवेत.
🌸 शैलपुत्रीचा आध्यात्मिक अर्थ 🌸
देवी शैलपुत्री भक्ताला शिकवते की मन आणि विचार शुद्ध ठेवणं किती महत्त्वाचं आहे.
जसं पर्वत कोणत्याही वादळाने हलत नाही, तसंच भक्ताचं मन श्रद्धा आणि भक्तीत अढळ राहावं.
पर्वताचे गुण - स्थैर्य, धैर्य आणि शीतलता - हे शैलपुत्रीच्या रूपात आपल्या साधनेत असायला हवेत.
✨ साधनेची पायरी - स्थैर्य
नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी प्रत्येक भक्ताने स्वतःच्या मनाला स्थिर ठेवण्याचा प्रयत्न करावा.
श्रद्धा, धैर्य आणि संयम या तीन गुणांमध्ये संतुलन साधलं की जीवनातील अडचणी सहज पार करता येतात.
![]() |
मंत्र आणि साधना |
✨ मन अढळ ठेवणं
शैलपुत्रीचं मंत्रज्ञान आणि साधना भक्ताचं मन पर्वतासारखं अढळ ठेवायला शिकवतात.
संकटं आली तरी ती मोठी वाटत नाहीत, कारण भक्ताच्या मनात शांती, स्थैर्य आणि आत्मविश्वास आहे.
मन स्थिर ठेवणं म्हणजे जीवनातील अडचणींवर विजय मिळवण्याचा पहिला टप्पा आहे.
🌺 भक्तासाठी संदेश
शैलपुत्रीच्या आध्यात्मिक शिकवणीतून भक्त धैर्य, स्थैर्य आणि सात्त्विकतेच्या मार्गावर चालायला शिकतो.
हा अभ्यास नवरात्रीच्या पुढील दिवसांत येणाऱ्या देवीच्या रूपाची साधना करताना खूप उपयुक्त ठरतो.
🌸 भक्तांसाठी मार्गदर्शन - प्रतिपदा / शैलपुत्री 🌸
नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी शैलपुत्रीची पूजा करताना काही सोप्या पण महत्त्वाच्या गोष्टींचा ध्यान ठेवणे आवश्यक आहे. या मार्गदर्शनातून भक्त सात्त्विकता आणि मनाची शुद्धता साधू शकतो.
वस्त्र आणि साधना
या दिवशी पांढऱ्या वस्त्रांचा वापर शुभ मानला जातो.
पांढरा रंग म्हणजे शुद्धता, शांतता आणि सात्त्विकतेचं प्रतीक.
भक्ताने पांढऱ्या वस्त्रात राहून मन, वाणी आणि कर्म शुद्ध ठेवून पूजा करावी.
![]() |
पांढऱ्या वस्त्रांचा वापर |
देवीसमोर दूध, पांढरी फुले, तांदूळ यांचे नैवेद्य अर्पण करा.
हे फक्त अन्न नाही, तर भक्ताच्या मनाची निर्मळता आणि श्रद्धा दर्शवतात.
फुलं निवडताना शुद्ध, ताजी आणि पांढऱ्या रंगाची फुलं वापरणं शुभ मानलं जातं.
मंत्रजप आणि प्रार्थना
ॐ देवी शैलपुत्र्यै नमः ह्या मंत्राचा जप १०८ वेळा करण्याचं विशेष महत्त्व आहे.
जप करताना मन एकाग्र आणि स्थिर ठेवणे गरजेचे आहे.
साधी प्रार्थना किंवा ध्यान करताना भक्त फक्त बाह्य क्रिया न करता मनापासून श्रद्धेने करण्यावर भर देतो.
ध्यान आणि कल्पना
ध्यान करताना भक्ताने पांढऱ्या प्रकाशाची कल्पना करावी - हा प्रकाश हृदयात पसरतो आहे, असे भाव करणे.
हे ध्यान मनाला स्थिर ठेवण्यास मदत करते, राग, मत्सर, अहंकार नष्ट करतो आणि भक्तीचा अनुभव अधिक गहिरे करतो.
🌸 प्रांतिक परंपरा - घटस्थापना आणि प्रतिपदा 🌸
नवरात्री फक्त धार्मिक विधीपुरती मर्यादित नाही, ती लोकजीवनाशी घट्ट जोडलेली आहे. भारताच्या वेगवेगळ्या प्रांतांमध्ये प्रतिपदेला (पहिल्या दिवशी) खास रीतीने साजरी केली जाते.
महाराष्ट्र
महाराष्ट्रात घटस्थापनेच्या दिवशी शेतकरी माती पेरतो, विशेषत: जवारे किंवा इतर पिकांच्या बिया.
हे फक्त शेतकरी काम नाही, तर जीवनाचा चक्र आणि नवनिर्मितीचा प्रतीकात्मक संदेश आहे.
जसं पिकं अंकुरतात, तसंच भक्त आपल्या मनात भक्ती आणि सात्त्विक गुणांचे बीज पेरतो.
![]() |
“प्रतिपदा – प्रांतिक परंपरा आणि लोकजीवन” |
गुजरात
गुजरातमध्ये प्रतिपदेला गरब्याची सुरुवात होते.
गरबा फक्त नृत्य नाही, तर देवीच्या स्तुतीगीतांद्वारे भक्ती व्यक्त करण्याचा मार्ग आहे.
प्रतिपदेला सुरु झालेला गरबा नवरात्रीभर चालतो आणि स्थानिक लोकांमध्ये उत्साह, श्रद्धा आणि एकात्मता निर्माण करतो.
![]() |
गरबा |
बंगाल
बंगालमध्ये दुर्गा पूजेतील कलश स्थापना प्रतिपदेला केली जाते.
कलश हे ब्रह्मांडाचं प्रतीक आहे आणि त्यात देवीच्या उपस्थितीचं आवाहन केलं जातं.
या विधीत पांढऱ्या फुलं, दूध, पांढरे तांदूळ आणि सुपारी अर्पण केले जातात.
![]() |
कलश स्थापना |
उत्तर भारत
उत्तर भारतात मोठ्या प्रमाणात मंडप उभारले जातात आणि प्रतिपदेला देवीची पूजा विधिपूर्वक सुरु केली जाते.
इथे घटस्थापना आणि कलश पूजनासह धार्मिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात, जे लोकसामाजिक दृष्ट्या महत्त्वाचे आहेत.
हिमालयाजवळील प्रदेश
हिमालयाजवळील भागात शैलपुत्रीला स्थानिक देवी म्हणून पूजले जाते.
लोक तिच्या रूपात स्थैर्य, संयम आणि धैर्य पाहतात.
पर्वतांमध्ये राहणाऱ्यांसाठी देवीच्या या रूपाचा आध्यात्मिक संदेश त्यांच्या दैनंदिन जीवनात प्रेरणा देतो.
या प्रांतिक परंपरांमधून स्पष्ट होते की, प्रतिपदा फक्त
धार्मिक विधी नाही, तर ती लोकजीवन, कृषी जीवन आणि सामाजिक जीवनातील समृद्धी व श्रद्धा यांचा संगम आहे.
प्रत्येक प्रांतात या दिवशी होणारी साधना, उत्सव आणि पूजा स्थानिक संस्कृतीशी जोडलेली असते.
यातून भक्ताला आध्यात्मिक आणि सामाजिक दोन्ही प्रकारे लाभ मिळतो.
🌸 प्रतिपदा / शैलपुत्री - मूर्ती स्थापना आणि पूजा विधी 🌸
नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी (प्रतिपदा) शैलपुत्रीची मूर्ती किंवा फोटो कलशाजवळ ठेवून पूजा केली जाते.
ही पूजा फक्त धार्मिक विधी नाही, तर भक्ताच्या मनाची शुद्धता आणि नवी सुरुवात दर्शवते.
पूजा आणि स्थापना साहित्य
·
कलश (घट) - मातीचा किंवा धातूचा, ज्यामध्ये पाणी भरलं जातं
·
नारळ, सुपारी, नाणी - शुभता आणि समृद्धीचं प्रतीक
·
कुशाचा आसन / पांढऱ्या कापडाची आसन - मूर्ती ठेवण्यासाठी
·
पांढरे फुलं - कमळ, चमेली, गुलाब
·
नैवेद्य - दूध, तांदूळ, गूळ, फळं
o
दूध →
शुद्धता आणि सात्त्विकता
o
तांदूळ →
संपन्नतेचं प्रतीक
o
फुलं →
भक्ती आणि प्रेम
o
फळं →
आयुष्यातील भरभराट
·
दीप, अगरबत्ती
·
देवीची मूर्ती किंवा फोटो - घरात मोठ्या मांडल्यास पूजा भव्य होते
मूर्ती स्थापन करण्याची पद्धत
·
पूजा स्थान स्वच्छ
करावे
·
मूर्ती कुशाच्या आसनावर किंवा कलशाजवळ ठेवावी; तोंड पूर्वेकडे किंवा मुख्य दिशेकडे असावे
·
मूर्ती ठेवताना हलके हात लावावे, मन श्रद्धा आणि भक्तिभावाने भरलेले असावे
·
मूर्तीसमोर फुलं, कमळ, नारळ, सुपारी अर्पण करावीत
·
कलशात पाणी, दूध, तांदूळ, फळं, गूळ ठेवून नैवेद्य अर्पण करावं
·
मूर्तीसमोर दीप आणि अगरबत्ती चालवावी
मंत्र जप आणि ध्यान
·
ॐ देवी शैलपुत्र्यै नमः - १०८ वेळा जप
·
ध्यान करताना पांढऱ्या प्रकाशाची कल्पना करावी - प्रकाश हृदयात पसरल्याची भावना
·
साधी प्रार्थना किंवा स्तुतीगीत मनापासून म्हणावी
पूजा पूर्ण होणे
·
मूर्ती स्थापनानंतर भक्त प्रणाम
करतो
·
फळं आणि नैवेद्याचे पहिले अंश देवीसमोर अर्पण करतो
·
ही पूजा घरात सात्त्विक वातावरण तयार करते
·
भक्ताला स्थैर्य, भक्ती, धैर्य व शुद्धतेचा आध्यात्मिक लाभ मिळतो
💫 सारांश:
या पद्धतीने मूर्तीची स्थापना आणि पूजा विधी एकत्र केल्याने भक्ताला नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी शैलपुत्रीच्या गुणांचा अनुभव मिळतो आणि मन, वाणी व कर्मात शुद्धता टिकवता येते.
🌸 कथेतून मिळणारी शिकवण - शैलपुत्री 🌸
शैलपुत्रीची कथा फक्त पुराणातील घटना नाही, तर प्रत्येक भक्तासाठी जीवनाची शिकवण आहे.
ही कथा आपल्याला सांगते की जीवनाची सुरुवात नेहमी शुद्धतेपासून करावी.
भक्ताचे समाधानी आणि सात्त्विक चेहरे
सतीने आपले जीवन त्यागून, अपमान सहन न करता, नव्या रूपात पुन्हा जन्म घेतला.
यातून स्पष्ट होते की संकटे आणि अडचणी आल्या तरी श्रद्धा आणि भक्ती ढळू नये.
जीवनात अपमान, दु:ख किंवा अडथळे आले तरी धैर्य आणि स्थैर्य राखून पुन्हा उभं राहावं लागते.
“शैलपुत्रीच्या संदेशातून भक्ती,
धैर्य आणि शुद्धता”
🌺 नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी शैलपुत्रीच्या रूपातून शिकवलेली तीन महत्त्वाची सूत्रे
भक्ती - संपूर्ण श्रद्धा आणि प्रेमाने देवीच्या चरणी समर्पण
धैर्य - संकटातही न डगमगता उभं राहण्याची क्षमता
शुद्धता - मन, वचन आणि कर्म यामध्ये निर्मळता टिकवणे
या तीन सूत्रांनी जीवनात नवीन प्रारंभ, मनाचा स्थैर्य आणि आध्यात्मिक प्रगती साधली जाऊ शकते.
भक्ताने शैलपुत्रीच्या या संदेशातून प्रेरणा घेऊन आपले जीवन सात्त्विक, स्थिर आणि धैर्यशील बनवावे.
ॐ देवी शैलपुत्र्यै नमः
मन, वाणी आणि कर्म शुद्ध ठेवून जीवनात स्थैर्य साधा.
💬 आपल्या अनुभवाची शेअरिंग
"तुमच्या घरात शैलपुत्रीची पूजा कशी केली जाते? खाली कमेंटमध्ये नक्की सांगा!"
🔄 Share the devotion
"ही पोस्ट आवडली असेल तर शेअर करा तुमच्या मित्र, कुटुंबाबरोबर."
📘 Facebook, 📷 Instagram आणि ब्लॉगला भेट द्या - गाथा महाराष्ट्राची - आपली संस्कृती, आपली ओळख
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा
🌿 “आपले विचार आमच्यासाठी खूप महत्त्वाचे आहेत 🙏 या लेखातलं काय तुम्हाला आवडलं, कोणता अनुभव आठवला किंवा काही वेगळं मत असेल तर ते नक्की comments मध्ये शेअर करा. तुमची प्रतिक्रिया पुढच्या लेखासाठी प्रेरणा ठरेल ✨”